ಜಯಶ್ರೀ ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರ ಸಾಹಿತ್ಯ....ಭಾಗ ೧

ಶ್ರೀಮತಿ ಜಯಶ್ರೀ ದೇಶಪಾಂಡೆಯವರ ಸಾಹಿತ್ಯದ ವೈವಿಧ್ಯವು ಬೆರಗು ಹುಟ್ಟಿಸುವಂತಹದು. ಕವಿತೆ, ಕಾದಂಬರಿ, ಪ್ರಬಂಧ, ಹರಟೆ ಮೊದಲಾದ ಸಾಹಿತ್ಯದ ವಿವಿಧ ಪ್ರಕಾರಗಳಲ್ಲಿ ಜಯಶ್ರೀಯವರ ಅನಾಯಾಸ ಪ್ರತಿಭೆಯು ಇಪ್ಪತ್ತೈದು ವರ್ಷಗಳಿಂದಲೂ ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾಗಿದೆ. ಇತ್ತೀಚಿಗೆ ಅವರ ಮೂರು ಕೃತಿಗಳು ಪ್ರಕಟಗೊಂಡವು. ಬೆಂಗಳೂರಿನ ‘ಮಾಧ್ಯಮ ಅನೇಕ’ ಎನ್ನುವ ಪ್ರಕಾಶನ ಸಂಸ್ಥೆಯ ಚೊಚ್ಚಲು ಪ್ರಕಟಣೆಗಳಿವು:

(೧) ಯತ್ಕಿಂಚಿತ್ (ಕವನ ಸಂಕಲನ)

(೨) ಮಾಯಿ ಕೆಂದಾಯಿ (ಸ್ಮೃತಿ ಲಹರಿ)

(೩) ಸ್ಥವಿರ ಜಂಗಮಗಳಾಚೆ (ಕಥಾಸಂಕಲನ)

ಈ ಮೂರು ಕೃತಿಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಮೊದಲು ಓದಿದ್ದು: ‘ಮಾಯಿ ಕೆಂದಾಯಿ’.

ಈ ಕೃತಿಯನ್ನು ಜಯಶ್ರೀಯವರು ‘ಸ್ಮೃತಿ ಲಹರಿ’ ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಇದರಲ್ಲಿಯ ಬಹುತೇಕ ಲೇಖನಗಳು ಲೇಖಕಿಯ ಬಾಲ್ಯದ ಸ್ಮರಣೆಗಳಾಗಿವೆ.

ತಮ್ಮ ಅನುಭವಗಳನ್ನು ಓದುಗನ ಅನುಭವಗಳನ್ನಾಗಿ ಮಾಡುವಂತಹ ಲೇಖನ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಎಲ್ಲರಿಗೂ ಸಾಧಿಸುವಂತಹದಲ್ಲ. ಜಯಶ್ರೀಯವರಿಗೆ ಈ ಕಲೆ ಸಿದ್ಧಿಸಿದೆ. ಇದು ಪ್ರಯತ್ನದಿಂದ ಬರುವಂತಹ ಕಲೆ ಅಲ್ಲ. ಈ ಕಲೆಯನ್ನು ವರ್ಣಿಸಬೇಕಾದರೆ, ಕೆ.ಎಸ್. ನರಸಿಂಹಸ್ವಾಮಿಯವರ ಕವನದ ಸಾಲೊಂದನ್ನು ಉದ್ಧರಿಸಬೇಕಾದೀತು: ‘ಕ್ವಿಂಕ್ ಇಂಕಿನೊಂದು ಗೆರೆ ಕಾವ್ಯಧಾರೆ.’! ಪೆನ್ನಿನಲ್ಲಿ ಕ್ವಿಂಕ್ ಇಂಕು ಎಷ್ಟು ಸಲೀಸಾಗಿ ಹರಿಯುತ್ತದೆಯೋ ಅಷ್ಟೇ ಸರಾಗವಾಗಿದೆ ಜಯಶ್ರೀಯವರ ಪ್ರತಿಭಾಪೂರ್ಣ ಬರಹದ ಧಾರೆ.

‘ಮಾಯಿ ಕೆಂದಾಯಿ’ಯಲ್ಲಿ  ‘ಮಾಯಿ’ ಎಂದರೆ ಲೇಖಕಿಯ ಅಜ್ಜಿ. ‘ಕೆಂದಾಯಿ’ ಅಂದರೆ ಯಾರು ಅಂತೀರಾ? ಕೆಂದಾಯಿ ಅಂದರೆ ಒಂದು ಆಕಳು, ಕೆಂಚು ಬಣ್ಣದ ಈ ಆಕಳು ಮಾಯಿಯಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಧಾನ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ! ಅಂತಃಕರಣದ ಹರವು ಹಾಗು ಹರಿವು ಮಾನವರನ್ನಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ, ಪ್ರಾಣಿಗಳನ್ನೂ ಸಹ ವ್ಯಾಪಿಸುತ್ತದೆ ಎನ್ನುವುದಕ್ಕೆ ‘ಕೆಂದಾಯಿ’ಯೇ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿದೆ. ಆದುದರಿಂದಲೇ ಈ ಕೃತಿಗೆ ‘ಮಾಯಿ ಕೆಂದಾಯಿ’ ಎನ್ನುವ ನಾಮಕರಣ ಸಾರ್ಥಕವಾಗಿದೆ.

ಸುಮಾರು ಐವತ್ತು ವರ್ಷಗಳಿಗೂ ಮೊದಲಿನ ಕಾಲಘಟ್ಟದ ಚಿತ್ರಣಗಳು ಇಲ್ಲಿವೆ. ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿಯ ಜನರನ್ನು ಈಗಿನ ಆಧುನಿಕರು ಸಂಪ್ರದಾಯಬದ್ಧರೆಂದು ಕರೆಯಬಹುದು. ಆದರೆ ಆ ರೂಢಿಬಂಧಿತರಲ್ಲಿದ್ದ ಮಾನವೀಯ ಅಂತಃಕರಣವು ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನು ಮೀರಿದ್ದು; ಈ ಅಂತಃಕರಣವು ಎಲ್ಲ ಜೀವಸಂಕುಲವನ್ನು ಸಮಾನವಾಗಿ ವ್ಯಾಪಿಸಿದ್ದು ಎನ್ನುವುದು ಈ ಪ್ರೇಮಪೂರ್ಣ ನೆನಪುಗಳ ಮೂಲದ್ರವ್ಯವಾಗಿದೆ. ಈ ಅಂತಃಕರಣದ ಅನಂತಸ್ರೋತವಾದ ‘ಮಾಯಿ’ಯೇ ಇಲ್ಲಿಯ ಕೇಂದ್ರಪಾತ್ರ. ಅವಳ ಜೊತೆಗಿರುವ ಅವಳ ಮಕ್ಕಳು, ಮೊಮ್ಮಕ್ಕಳು, ಬಂಧು ಬಳಗ, ನೆರೆಹೊರೆಯವರು, ದನಕರುಗಳು ಸಹ ಈ ಅಂತಃಕರಣದ ಪ್ರವಾಹದಲ್ಲಿ ಮಿಂದವರೇ. ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಸಹ ಆ ಕಾಲಘಟ್ಟಕ್ಕೆ ಸಹಜವಾದ ಗುಣಭಾವಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದವರೇ. ಆದರೆ, ‘ಲೋಕೋ ಭಿನ್ನರುಚಿಃ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರಲ್ಲ, ಆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬೊಬ್ಬ ವ್ಯಕ್ತಿಯದು ಒಂದೊಂದು ವಿಶಿಷ್ಟ ಸ್ವಭಾವ, ರೀತಿ ಹಾಗು ನೀತಿ. ಈ ವ್ಯಕ್ತಿವೈಶಿಷ್ಟ್ಯವನ್ನು ಅರಿಯುವುದು, ಆ ಮೂಲಕ ಮಾನವಸ್ವಭಾವವನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವುದು ಈ ಲೇಖನಗಳ ಪ್ರಮೇಯವಾಗಿದೆ. ಜಯಶ್ರೀಯವರು ತಮ್ಮ ಈ ‘ಅರಿತುಕೊಳ್ಳುವ’ ಪ್ರಯತ್ನವನ್ನು ಲೌಕಿಕ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಸೀಮಿತವಾಗಿಸಿಲ್ಲ. ರಾಮಾಯಣದ ಅಯೋನಿಜೆಯಾದ ಸೀತೆ, ಮಹಾಭಾರತದ ಸೌಗಂಧಿಕಾಭಿಲಾಷಿ ದ್ರೌಪದಿ ಇವರ ಅಂತರಾಳವನ್ನೂ ಸಹ ಲೇಖಕಿ ತಡಕಾಡಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪುರಾಣಪಾತ್ರಗಳ ಅನ್ವೇಷಣೆಯ ಮೂಲಕ ಮಾನವಸ್ವಭಾವದ ವಿವಿಧ ಭಾವಗಳಿಗೆ ಕನ್ನಡಿ ಹಿಡಿದಿದ್ದಾರೆ. ಹಾಗೆಂದು ಈ ಲೇಖನಗಳು ಘನಗಂಭೀರವಾದ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲ. ಓದುತ್ತಿರುವಂತೆ ಮಂದಹಾಸವೊಂದು ಓದುಗನ ಮುಖದಲ್ಲಿ ನೆಲೆಗೊಳ್ಳುವುದು ಇಲ್ಲಿಯ ವಿಶಿಷ್ಟತೆ.

ಒಂದು ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಬಳಸಿದ ಭಾಷೆಯ ಮೂಲಕ ಆ ಕೃತಿಕಾರಳನ್ನು ಅರಿತುಕೊಳ್ಳಬಹುದೆ? ಇಂತಹ ಪ್ರಯತ್ನ ಸಮಂಜಸವಲ್ಲ ಎಂದು ಟೀಕಾಕಾರರು ಹೇಳಬಹುದು. ಆದರೆ ಜಯಶ್ರೀಯವರು ಬಳಸಿದ ಭಾಷೆಯನ್ನು ಆಸ್ವಾದಿಸಿದ ಓದುಗರು, ಆ ಭಾಷೆಯ ಬಗೆಗೆ ‘ವಾಹ್!’ ಎನ್ನದೆ, ಮೂಕರಾಗಿ ಸುಮ್ಮನಿರಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ.  (ಇಲ್ಲಿಯ ಭಾಷೆಯನ್ನು ರುಚಿಕಟ್ಟಾದ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಭಾಷೆ ಎಂದು ಕರೆಯಬಹುದು.) ಇನ್ನು ಕೃತಿಕಾರಳ ಬಗೆಗೆ ಏನು ಹೇಳಬಹುದು? ಎಲ್ಲವನ್ನು ಕಣ್ಣು ತೆರೆದು ನೋಡುತ್ತಿರುವಂತೆಯೇ, ತಾನು ತಾನಾಗಿಯೇ ಇರುವ ಒಬ್ಬ ಪ್ರಬುದ್ಧ ಸ್ತ್ರೀಯ ಪ್ರತಿಮೆಯೂ ಸಹ ಕೃತಿಕಾರಳ ಬಗೆಗೆ ನಮ್ಮ ಚಿತ್ತದಲ್ಲಿ ಮೂಡುತ್ತದೆ.

ಬೆಳಗಾವಿ ಪ್ರದೇಶದ ಭಾಷೆ, ಆ ಭಾಗದ ಜನರ ರಹನ-ಸಹನ ಇಲ್ಲಿಯ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಸು ಮತ್ತು ಹೊಕ್ಕುಗಳಂತೆ ಒಂದಾಗಿವೆ. ಈ ವಿಷಯದಲ್ಲಿ ಲೇಖಕಿಯ ಚಿತ್ರಣಶಕ್ತಿಯನ್ನು ನೋಡಬೇಕಾದರೆ, ಬೆಳಗಾವಿಯಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಕನ್ನಡ ಹಾಗು ಮರಾಠಿ ಶಾಲೆಗಳ ನಡುವೆ ನಡೆದ ‘ಹುಡತೂತು’ ಪಂದ್ಯದ ಅನುಭವ-ವರ್ಣನೆಯನ್ನು ಓದಬೇಕು. ಈ ಪ್ರಸಂಗವನ್ನು ನಾನು ಮೊದಲು ಓದಿದ್ದು ಫೇಸ್-ಬುಕ್ಕಿನಲ್ಲಿ. ಓದುತ್ತಿದ್ದಂತೆ, ಈ ಲೇಖಕಿಯು ಒಬ್ಬ ಹಾಯ್-ಸ್ಕೂಲ್ ಹುಡುಗಿಯಂತೆ ನನ್ನ ಒಳಗಣ್ಣಿನೆದುರಿಗೆ ಚಿತ್ರಿತಳಾದಳೇ ಹೊರತು, ಓರ್ವ ಪ್ರೌಢ ಲೇಖಕಿಯಂತಲ್ಲ! ಅಷ್ಟು ಗಾಢವಾದ ಚಿತ್ರಣವದು!

ಓದುಗನ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬರುವ ಮತ್ತೊಂದು ಅಂಶವೆಂದರೆ ಜಯಶ್ರೀಯವರು ತುಂಬ ವಿದ್ವತ್ ಉಳ್ಳ ಲೇಖಕಿ. ಇಲ್ಲಿಯ ಲೇಖನಗಳಲ್ಲಿ ಅವರು ಅನಾಯಾಸವಾಗಿ ಉದ್ಧರಿಸುವ ವಿವಿಧ ಕವನಗಳ, ಶ್ಲೋಕಗಳ, ಜಾನಪದ ಗೀತೆಗಳ, ನುಡಿಗಟ್ಟುಗಳ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ನೋಡಿದಾಗ, ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಹಾಗು ಆಧುನಿಕತೆಯ  ಅವರ ಅಪಾರವಾದ ತಿಳಿವು  ಹಾಗು ಅವರು ಅದನ್ನು ತಮ್ಮಲ್ಲಿ ಒಳಗು ಮಾಡಿಕೊಂಡ ರೀತಿ ಅರ್ಥವಾಗುತ್ತವೆ.

‘ಮಾಯಿ ಕೆಂದಾಯಿ’ ಕೃತಿಯು ಓದುಗನಲ್ಲಿ ಒಂದು ಹಿತಾನುಭವವನ್ನು, , ಗತಕಾಲದ ಒಂದು ಸುಖಾನುಭವವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುತ್ತದೆ. ಓದುಗನಿಗೆ ದೊರೆಯುವ ಸುಖವೇ ಆ ಕೃತಿಯ ಸಾರ್ಥಕತೆ ಎನ್ನುವದಾದರೆ, ಈ ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಆ ಸಿದ್ಧಿಯಾಗಿದೆ ಎಂದು ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ ಹೇಳಲೇಬೇಕು.

………………………………………………………………………………………….

ಈ ಮೂರೂ ಕೃತಿಗಳನ್ನು ಓದಬಯಸುವವರು ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದಾದ ಪ್ರಕಾಶಕರ ವಿಳಾಸ ಹೀಗಿದೆ:

‘ಮಾಧ್ಯಮ ಅನೇಕ ಪ್ರೈ.ಲಿ.’

# ೭೯೬, ೯ನೆಯ ಮೇನ್, ಮೆಟ್ರೋ ಸ್ಟೇಶನ್ ಹತ್ತಿರ

ಇಂದಿರಾನಗರ, ಬೆಂಗಳೂರು-೫೬೦ ೦೩೮.

…………………………………………………………………………………………