‘ಅಪ್ಪು ಆತ್ಮನನು ಆತ್ಮನೆ ಅಪ್ಪೆ’...............ದ.ರಾ.ಬೇಂದ್ರೆ

ಅಪ್ಪು ಆತ್ಮನನು, ಆತ್ಮನೆ ಅಪ್ಪೆ

ನಿನ್ನನು ಒಪ್ಪದೆ ನನ್ನನು ಒಪ್ಪೆ

ತಿಳಿವಳಿಕೆಯ ತುದಿ ನಾವೂ ನೀವೂ

ತಿಳಿಯೆನು ಎನ್ನುವ ಹಠವೇ ಸಾವು

ತಿಳಿಸಿರಿ ಎನುವಲಿ ತಿಳಿವಿರಬೇಕು

ನೀರಿನ ಕದಡೂ ಇಳಿದಿರಬೇಕು

ಬಲ್ಲೆನು ಎನುವುದು ಗರ್ವವು ನೋಡಾ

ತಿಳಿಯಲು ಬಲ್ಲೆನು ನೀನೆನಬೇಡಾ

ಬಲಗಡೆಯಿಂದ ಎಡಗಡೆ ಓದು

ಜಾಜಾ ಮಂತ್ರಾ ಮಾತಿನ ಜಾಡು

ಹೊರಮೈ ಒಳಮೈ ಒಂದೇ ದೇಹ

ಇರುವಿನ ಅರಿವಿನ ಹರಿವೇ ಸ್ನೇಹ

ಸುತ್ತೂ ಕಡೆಗೆ ಎಲ್ಲೂ ಇಲ್ಲಾ

ಬೆಳಕೇ ಬೆಲ್ಲಾ ಕತ್ತಲೆ ಅಲ್ಲಾ

ಲ್ಲಾಅಲೆತ್ತಕ ಲ್ಲಾಬೆ ಕೆಳಬೆ

ಲ್ಲಾಇ ಲ್ಲೂಎ ಗೆಡಕ ತ್ತೂಸು

ಕವಿ ಬದಲಾಗುತ್ತ ಹೋದಂತೆ, ಅವನ ಕಾವ್ಯವೂ ಬದಲಾಗುತ್ತ ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಈ ಮಾತಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಉದಾಹರಣೆಯಾಗಿದ್ದಾರೆ. ‘ಅರಳು ಮರಳು’ ನಂತರದ ಬೇಂದ್ರೆ-ಕಾವ್ಯವು ಕಾವ್ಯವೇ ಅಲ್ಲ ಎಂದು ಕೆಲವರು ವಿಮರ್ಶಕರು ಹೇಳಿದ್ದುಂಟು. ‘ಅರಳು ಮರಳು’ವಿನ ಮೊದಲಿನ ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ನವೋದಯದ ಆದರ್ಶಗಳ ಕನಸು ಕಂಡ ಕವಿ. ಅವರ ದೃಷ್ಟಿ ಅಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗುತ್ತ ಹೋದಂತೆ ಅವರ ಕಾವ್ಯ ಬದಲಾಗುತ್ತ ಹೋಯಿತು. ಅವರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕವಿಯಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಸಾಧನೆಯ ಪಥದಲ್ಲಿ ಇನ್ನೂ ದೂರ ಕ್ರಮಿಸಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೀಗಾಗಿ ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಅನುಭವದ ಅವರ ಕವನಗಳು ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ಕಟ ಕಾವ್ಯವಾಗಲಿಲ್ಲ. ಅವರ ಸಾಧನೆ ಹೆಚ್ಚಾದಂತೆ, ಕವನಗಳು, ತೋರಿಕೆಗೆ ಸರಳವಾದರೂ ಸಹ, ಹೆಚ್ಚು ಗೂಢವಾದವು. ಇಲ್ಲಿರುವ ಕವನವು ಅಂತಹ ಒಂದು ಕವನ. ಇನ್ನು ಈ ಕವನವನ್ನು ಹೇಗೆ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು? ಕನ್ನಡವನ್ನು ಓದಲಿಕ್ಕೆ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿಯನ್ನು ಕಲಿಯಬೇಕು. ಇಂಗ್ಲಿಶ್‍ಅನ್ನು ಓದಲು ಇಂಗ್ಲಿಶ್ ಲಿಪಿ ಬರಬೇಕು. ಅದರಂತೆ ವಿಭಿನ್ನ ಕವಿಗಳನ್ನು (--ಅವರು ಒಳ್ಳೆಯ ಕವಿಗಳೇ ಇರಲಿ, ಕೆಟ್ಟ ಕವಿಗಳೇ ಇರಲಿ—) ಅರ್ಥೈಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಅವರ ಕಾವ್ಯಭಾಷೆಯನ್ನು ನಾವು ತಿಳಿಯಬೇಕು.

ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ‘ನಾಕು ತಂತಿ’ ಕವನವನ್ನು ನೋಡಿರಿ: ನಾನು, ನೀನು, ಅವನು, ತಾನು ಎನ್ನುವುದೇ ಈ ವಿಶ್ವಸಂಸಾರದ ನಾಲ್ಕು ತಂತಿಗಳು. ಆದರೆ, ವಿಶ್ವವು ಭಿನ್ನವಾಗಿ ಒಡೆಯುವ ಮೊದಲು, ಈ ಎಲ್ಲ ತಂತಿಗಳು ಒಂದೇ, ಅಭಿನ್ನ ರೂಪ. ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಈ ತತ್ವವನ್ನು ಈ ಕವನದಲ್ಲಿ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಮೊದಲು ವಿಘಟಿತ ವಿಶ್ವವನ್ನು ನಾಲ್ಕು ತಂತಿಗಳ ಮೂಲಕ ನೋಡಿದ ಬೇಂದ್ರೆಯವರು, ಈಗ ಅದೇ ವಿಶ್ವವನ್ನು ಒಂದೇ ರೂಪದಲ್ಲಿ ನೋಡುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಆತ್ಮ ಎಂದರೆ self. ತನ್ನನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಯಸುವ ವ್ಯಕ್ತಿಯು ತನ್ನನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು. ಈ ಮಾತಿಗೆ ಏನರ್ಥ? ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಧ್ಯಾನಿಸಿಕೊಳ್ಳಬೇಕು ಎಂದಲ್ಲವೆ? ತನ್ನನ್ನು ತಾನು ಧ್ಯಾನಿಸಿಕೊಂಡಾಗ, ‘ತಾನು’ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಿರುವ ಮನಸ್ಸು ಅಥವಾ ಪ್ರಜ್ಞೆಯು ತನ್ನನ್ನೇ ಅಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳುತ್ತದೆ ಅಂದರೆ ತನ್ನಲ್ಲೇ ಸಮರಸವಾಗುತ್ತದೆ. ಇದೇ ಮಾತನ್ನು ಅಲ್ಲಮಪ್ರಭುಗಳು ತಮ್ಮ ಒಂದು ವಚನದಲ್ಲಿ, ‘ಗುಹೇಶ್ವರ ಸತ್ತ, ನಾನು ಉಳಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ಆದರೆ ವಿಘಟಿತ ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ‘ನಾನು’ ಮಾತ್ರ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ನಾಲ್ಕು ತಂತಿಯ ಎರಡನೆಯ ತಂತಿಯಾದ ‘ನೀನು’ ಅಲ್ಲಿ ಇರಲೇಬೇಕು. ಅದರ ಇರುವನ್ನು ‘ನಾನು’ ಅನುಭವಿಸಬೇಕು. ‘ನಿನ್ನನ್ನು’ ನಾನು ‘ನಾನು’ ಎಂದು ತಿಳಿದಾಗಲೇ, ನನ್ನನ್ನು ನಾನು ತಿಳಿದುಕೊಂಡಂತೆ. ಆದುದರಿಂದಲೆ, ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ‘ನಿನ್ನನು ಒಪ್ಪದೆ, ನನ್ನನು ಒಪ್ಪೆ’ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಅರ್ಥಾತ್ ನಾನು ಹಾಗು ನೀನು ಎರಡೂ ಒಂದೇ. ಈ ಮಾತು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕವಾಗಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ, ವ್ಯಾವಹಾರಿಕವಾಗಿಯೂ ಸತ್ಯವಾಗಿದೆ. ಲೌಕಿಕ ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ ನಾನು ನನಗೆ ಕೊಡುವ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ನನಗೆ ಎದುರಾದ ‘ನಿನ’ಗೂ ಕೊಡಲೇ ಬೇಕು. ಈ ತಿಳಿವೇ ಅಂತಿಮ ಸತ್ಯ. ಪರಮಾತ್ಮನು  ಸತ್ಯದ ಮೂಲವಾದರೆ, ನಾನು ಹಾಗು ನೀನು ಈ ಸತ್ಯದ ವ್ಯಕ್ತ ಕೊನೆಗಳು; ವೃಕ್ಷದ ಕಾಂಡ ಹಾಗು ರೆಂಬೆಗಳು ಇದ್ದಂತೆ. ನಾವೆಲ್ಲರೂ ಆ ಅವ್ಯಕ್ತ ಪರಮಾತ್ಮನ ವ್ಯಕ್ತರೂಪಗಳು ಎನ್ನುವುದನ್ನು ತಿಳಿಯಲು ನಿರಾಕರಿಸಿದರೆ, ನಮ್ಮ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಅರ್ಥವಿಲ್ಲ ಅರ್ಥಾತ್ ನಾವು ಇದ್ದರೂ ಸಹ ಸತ್ತಂತೆಯೇ.

ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಇಲ್ಲದ ವ್ಯಕ್ತಿ ತಿಳಿವಳಿಕೆ ಇದ್ದ ಗುರುವನ್ನು ಆಶ್ರಯಿಸಿ, ‘ತಿಳಿಸಿರಿ’ ಎಂದು ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಬೇಕು. ಆ ಯಾಚಕನ ಮನಸ್ಸು ತಿಳಿಯಾಗಿರಬೇಕು ಅಂದರೆ ಅವನ ಮನಸ್ಸಿನಲ್ಲಿ ಅಹಂಕಾರ ಇರಕೂಡದು, ಯಾವುದೇ ಕಲ್ಮಶಗಳು ಇರಬಾರದು.  ಕದಡಿದ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ರಾಡಿ ಇರುತ್ತದೆ. ಆದರೆ ನೀರು ನಿಶ್ಚಲವಾದಾಗ ರಾಡಿ ಇಳಿದು ಹೋಗುತ್ತದೆ. ಅದರಂತೆ ಚಂಚಲತೆ ಹಾಗು ಉದ್ವಿಗ್ನತೆಯಿಂದ ಕದಡಿದ ಮನಸ್ಸಿಗೆ ಗುರುವಾಕ್ಯವನ್ನು ಗ್ರಹಿಸಲು ಅಸಾಧ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ. ಆದುದರಿಂದ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಸ್ವಚ್ಛಗೊಳಿಸಿ, ನಿಗ್ರಹದಲ್ಲಿ ತಂದು ಗುರುವಾಕ್ಯವನ್ನು ಆಲಿಸಬೇಕು. ತನಗೆ ತಿಳಿದೇ ಬಿಟ್ಟಿದೆ ಎಂದು ತಿಳಿದುಕೊಂಡವನು ಗುರುವಿನಿಂದ ಏನನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಸಾಧ್ಯ? ಅದರಂತೆ, ತಿಳಿಯುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ತನ್ನಲ್ಲಿ ಇದೆ ಎಂದುಕೊಳ್ಳುವುದೂ ಸಹ ಅಹಂಕಾರವೇ. ಅದುದರಿಂದ ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಸತ್ಯವು ತನಗೆ ತಿಳಿದಿಲ್ಲ; ಗುರುಕೃಪೆಯಿಂದ ಮಾತ್ರ ಆ ಸತ್ಯವನ್ನು ತಿಳಿದುಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಅರಿವು ಯಾಚಕನಿಗೆ ಬೇಕು.

ಗುರುಕೃಪೆಯಿಂದ ದೊರೆಯುವ ಈ ಪರಮ ಸತ್ಯವನ್ನು ಯಾವ ಕಡೆಯಿಂದ ನೋಡಿದರೂ ಒಂದೇ ಆಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ಪರಮ ಸತ್ಯವನ್ನು ಅನೇಕರು ಅನೇಕ ಬಗೆಗಳಲ್ಲಿ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ:  ‘ಏಕಂ ಸತ್ ವಿಪ್ರಾಃ ಬಹುಧಾ ವದಂತಿ’. ಸತ್ಯಾರ್ಥಿಯು ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ಎಡದಿಂದ ಬಲಕ್ಕೆ ಓದಲಿ ಅಥವಾ ಬಲದಿಂದ ಎಡಕ್ಕೆ ಓದಲಿ, ಅದರ ಅರ್ಥ ಬದಲಾಗುವದಿಲ್ಲ.  ಈ ಮಾತಿಗೆ ಒಂದು ಉದಾಹರಣೆಯನ್ನು ಕೊಡಬಹುದು. ಕನಕ ಎನ್ನುವ ಪದವನ್ನು ಎಡಗಡೆಯಿಂದಲೇ ಓದಲಿ ಅಥವಾ ಬಲಗಡೆಯಿಂದಲೇ ಓದಲಿ, ಅದು ಕನಕವಾಗಿಯೇ ಅಂದರೆ ಬಂಗಾರವಾಗಿಯೇ ಉಳಿಯುವುದು.ಇದನ್ನು ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ‘ಜಾಜಾ ಮಂತ್ರ’ ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ. ‘ಜಾಜಾ ಮಂತ್ರ’ ಇದು ಹುಡುಗರು ಆಡುವಾಗ ಬಳಸುವ ಮಾತು. ತಮ್ಮ ಬಲಗೈಯಲ್ಲಿದ್ದ ಬಳಪವನ್ನು ‘ಜಾಜಾ’ ಎನ್ನುತ್ತ ಹುಡುಗರು ಎಡಗೈಗೆ ಬದಲಾಯಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅಂದರೆ ಬಾಲಕರಂತೆ ಸರಳವಾದ ಮನಸ್ಸನ್ನು ಹೊಂದಿದವರಿಗೆ, ಈ ಸತ್ಯಶೋಧನೆ ಜಾಜಾ ಮಂತ್ರದಷ್ಟೇ ಸುಲಭವಾದ ಕಾರ್ಯ.

ಮೊದಲು ಎಡ ಹಾಗು ಬಲಗಳು ಒಂದೇ ಎಂದು ಹೇಳಿದ ಬೇಂದ್ರೆಯವರು, ಈಗ ಹೊರಮೈ ಹಾಗು ಒಳಮೈ ಒಂದೇ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಾರೆ. ಪಾರಮಾರ್ಥಿಕ ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಒಳ ಹಾಗು ಹೊರ ಎನ್ನುವ ಭೇದವೇ ಇರುವುದಿಲ್ಲ. ಈ ಸತ್ಯಕ್ಕೆ ಇರುವುದು, ಇರುವು, ಅರಿವು ಹಾಗು ಸ್ನೇಹ. ಇರುವು ಎಂದರೆ ‘ಸತ್’, ಅರಿವು ಅಂದರೆ ‘ಚಿತ್’ ಅಥವಾ ಜ್ಞಾನ, ಸ್ನೇಹ ಎಂದರೆ ಪ್ರೀತಿ ಅಥವಾ ಆನಂದ. ಹರಿವು ಎಂದರೆ ವಿಸ್ತಾರ; ಹರಿವು ಎಂದರೆ ಚಲನೆಯೂ ಹೌದು. ಈ ವಿಶ್ವವೆಂದರೆ ಸಚ್ಚಿದಾನಂದದ ಸದಾ ಚಲನ. ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಈ ಮಾತನ್ನು ಕೇವಲ ಹೇಳುತ್ತಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.  ಆದುದರಿಂದಲೇ ಅವರು ಇದು ನಮ್ಮ ಹೊರಗೆ, ನಮ್ಮ ಸುತ್ತಮುತ್ತಲೂ ಇಲ್ಲ, ಆದರೆ ನಮ್ಮಲ್ಲೇ, ನಮ್ಮ ಒಳಗೇ ಇದೆ ಎಂದು ಹೇಳುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಅರಿವೇ ಬೆಲ್ಲದಂತೆ ಸಿಹಿಯಾದದ್ದು ಹಾಗು ಪೋಷಕವಾದದ್ದು. ಅಜ್ಞಾನ ಅಂದರೆ ಈ ಅರಿವಿನ ಅಭಾವ. ಅದು ಎಂದಿಗೂ ಪರಮಾರ್ಥ ಸಾಧಕನಿಗೆ ಸಿಹಿಯಾಗಲಾರದು.

ಕೊನೆಯ ಎರಡು ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಈ ಸತ್ಯವನ್ನು ತಿರುವು ಮುರುವು ಮಾಡಿ, ಮೇಲ್‍ಕೆಳಗೆ ಮಾಡಿ ಬರೆದಿದ್ದಾರೆ. ನಾವು ಹೇಗೇ ಓದಿದರೂ ಸಹ ಪರಮ ಸತ್ಯವು ಅದೇ ಆಗಿದೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ಬೇಂದ್ರೆ ತಮ್ಮದೇ ಆದ ವಿಚಿತ್ರ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತೋರಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. ಕವಿಯ ಈ ವೈಚಿತ್ರ್ಯವನ್ನು ನಾವು ಒಪ್ಪಿಕೊಂಡಾಗಲೇ ಅವನ ಕವನವನ್ನು ಅಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಾದೀತು.