ಬೇಂದ್ರೆ, ಕುವೆಂಪು---ಕಾವ್ಯದೃಷ್ಟಿ

“ಎನ್ನ ಪಾಡೆನಗಿರಲಿ, ಅದರ ಹಾಡನ್ನಷ್ಟೆ
ನೀಡುವೆನು ರಸಿಕ ನಿನಗೆ;
ಕಲ್ಲುಸಕ್ಕರೆಯಂಥ ನಿನ್ನೆದೆಯು ಕರಗಿದರೆ
ಆ ಸವಿಯ ಹಣಿಸು ನನಗೆ.”
………………………………………ಅಂಬಿಕಾತನಯದತ್ತ

ಭಾರತೀಯ ಸಾಹಿತ್ಯದ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಓದುಗನೆಂದರೆ ಸಹೃದಯ ರಸಿಕ. ಇದು ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ದೃಷ್ಟಿಯೂ ಹೌದು. ಲೇಖಕ ಮತ್ತು ಓದುಗರ ನಡುವೆ ಇರುವ ಈ ಸಹೃದಯ ಸಂಬಂಧ ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ಬರೆದ ಮೇಲಿನ ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗಿದೆ. ಬೇಂದ್ರೆಯವರು ತಮ್ಮ ಓದುಗರಿಗೆ ಕಾವ್ಯಸುಧೆಯನ್ನು ನೀಡಿದರು. ಅವರ ಓದುಗರೂ ಸಹ ಅವರಿಗೆ ತಮ್ಮ ಅಭಿಮಾನ, ಪ್ರೇಮವನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ.

ಕುವೆಂಪು ದೃಷ್ಟಿಯು ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ದೃಷ್ಟಿಗಿಂತ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ. ಅವರು ತಮ್ಮ ಓದುಗರಿಗೆ ಆಹ್ವಾನ ನೀಡುತ್ತಾರೆ: “ನಾನೇರುವೆತ್ತರಕೆ ನೀನೇರಬಲ್ಲೆಯಾ?” ಎಂದು ಕುವೆಂಪು ಕೇಳುತ್ತಾರೆ. ಆದರೆ ಕುವೆಂಪು ಅಭಿಮಾನಿಗಳೂ ಸಹ ಕುವೆಂಪುರವರಿಗೆ ಗೌರವಾದರಗಳನ್ನು ನೀಡಿದ್ದಾರೆ. In fact ಕನ್ನಡಿಗರು ತಮ್ಮ ನೆಚ್ಚಿನ ಎಲ್ಲ ಸಾಹಿತಿಗಳ ಮೇಲೂ ತಮ್ಮ ಅಭಿಮಾನವನ್ನು ಸೂರೆ ಮಾಡಿದ್ದಾರೆ.

ಕುವೆಂಪುರವರ ಅನೇಕ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ, ಆದೇಶವಾಕ್ಯಗಳು ಹೇರಳವಾಗಿ ಸಿಗುತ್ತವೆ.
ಉದಾಹರಣೆಗಳು:
೧) ಬಾಗಿಲಲಿ ಕೈಮುಗಿದು ಒಳಗೆ ಬಾ ಯಾತ್ರಿಕನೆ,
ಶಿಲೆಯಲ್ಲವೀ ಗುಡಿಯು, ಕಲೆಯ ಬಲೆಯು.

೨) ಕೈಮುಗಿ ಈ ತಂತಿಯ ಕಂಬಕ್ಕೆ
ವಂದಿಸಿ ನಡೆ ಮುಂದಕ್ಕೆ

೩) ನುಗ್ಗಿ ನಡೆ, ನುಗ್ಗಿ ನಡೆ, ನುಗ್ಗಿ ನಡೆ ಮುಂದೆ
ಹಿಗ್ಗದಯೆ, ಕುಗ್ಗದಯೆ, ಜಗ್ಗಿ ನಡೆ ಮುಂದೆ

೪) ನೀ ಮೆಟ್ಟುವ ನೆಲ ಅದೆ ಕರ್ನಾಟಕ
ನೀನೇರುವ ಮಲೆ ಸಹ್ಯಾದ್ರಿ
ನೀ ಮುಟ್ಟುವ ಮರ ಶ್ರೀಗಂಧದ ಮರ
ನೀಕುಡಿಯುವ ನೀರ್ ಕಾವೇರಿ

೫) ನೂಕಾಚೆ ದೇವರನ್, ನೂರಾರು ದೇವರನ್

ಈ ಎಲ್ಲ ಉದಾಹರಣೆಗಳು ಕುವೆಂಪುರವರ ಕವಿತೆಗಳಲ್ಲಿ ಸಹಜವಾಗಿ ವ್ಯಕ್ತವಾಗುವ ಅಧಿಕಾರ-ಧೋರಣೆಯನ್ನು ವ್ಯಕ್ತಪಡಿಸುತ್ತವೆ. ಹಾಗೆಂದ ಮಾತ್ರಕ್ಕೆ ಇದು ಕವನದ ವಿಮರ್ಶೆಯಲ್ಲ. ಕವಿಯ ಧೋರಣೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುವದಷ್ಟೆ ಈ ಉದಾಹರಣೆಗಳ ಕೆಲಸ. ಈ ’ಯಜಮಾನ ಧೋರಣೆ’ಯ ಕೆಲವು ಕವನಗಳು ಯಶಸ್ವಿ ಕವನಗಳಾಗಿವೆ. ಉದಾಹರಣೆ:

“ನುಗ್ಗಿ ನಡೆ, ನುಗ್ಗಿ ನಡೆ, ನುಗ್ಗಿ ನಡೆ ಮುಂದೆ
ಹಿಗ್ಗದಯೆ, ಕುಗ್ಗದಯೆ, ಜಗ್ಗಿ ನಡೆ ಮುಂದೆ
……………………………………
………………………………………..
ನಾನಳಿವೆ, ನೀನಳಿವೆ, ನಮ್ಮೆಲವುಗಳ ಮೇಲೆ
ಮೂಡುವದು, ಮೂಡುವದು ಭಾರತದ ಲೀಲೆ
ನವಭಾರತದ ಲೀಲೆ!”


ಕನ್ನಡದ ಈ ಇಬ್ಬರು ಶ್ರೇಷ್ಠ ಕವಿಗಳಾದ ಬೇಂದ್ರೆ ಮತ್ತು ಕುವೆಂಪು ಇವರು ತಮ್ಮ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಯಾವ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ನೋಡಿದ್ದಾರೆ ಎಂದು ಪರೀಕ್ಷಿಸುವದು ಕುತೂಹಲಕಾರಿಯಾದ ವಿಷಯವಾಗಿದೆ.
ಕುವೆಂಪುರವರ ಜನಪ್ರಿಯ ರಚನೆಯಾದ “ದೋಣಿ ಸಾಗಲಿ, ಮುಂದೆ ಹೋಗಲಿ, ದೂರ ತೀರವ ಸೇರಲಿ” ಈ ಕವನದ ಕೆಳಗಿನ ಸಾಲುಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿರಿ:

“ನೋಡಿ ಮೂಡಣದಾ ದಿಗಂತದಿ ಮೂಡುವೆಣ್ಣಿನ ಮೈಸಿರಿ
ರಂಜಿಸುತ್ತಿದೆ, ಚೆಲುವೆಯಾಕೆಗೆ ಸುಪ್ರಭಾತವ ಬಯಸಿರಿ.”

ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ ’ಉಷೆ’ಯನ್ನು ಭಾರತೀಯ ಕವಿಗಳು ’ದೇವತೆ’ ಎಂದು ವರ್ಣಿಸುತ್ತ ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅಂದರೆ ಸಮಸ್ತ ಪ್ರಪಂಚಕ್ಕೆ ಇವಳು ಬೆಳಕಿನ ತಾಯಿ. ಓರ್ವ ಮನುಷ್ಯನು ತಾಯಿಯ ದೈಹಿಕ ಸೌಂದರ್ಯದ ಕಡೆಗೆ ಆತ ಲಕ್ಷ್ಯ ಕೊಡುವದಿಲ್ಲ; ಅವಳ ಮಮತೆಗೆ ಆತ ಮರಳಾಗುತ್ತಾನೆ. ಮೇಲಿನ ಸಾಲುಗಳಲ್ಲಿ “ಮೂಡುವೆಣ್ಣಿನ ಮೈಸಿರಿ ರಂಜಿಸುತ್ತಿದೆ” ಎನ್ನುವ ಹೇಳಿಕೆ sensitive ಓದುಗನಿಗೆ ಆಘಾತಕಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ. ಮತ್ತೂ ಅವಳ ಅಂಗಸೌಂದರ್ಯದ ಕಾರಣಕ್ಕಾಗಿ ’ಆಕೆಗೆ ಸುಪ್ರಭಾತವ ಬಯಸಿರಿ’ ಎನ್ನುವದು repugnant ಭಾವನೆಯನ್ನು ಹೊಮ್ಮಿಸುತ್ತದೆ. ಕುವೆಂಪುರವರ ಅನೇಕ ಕವನಗಳಲ್ಲಿ ಇಂತಹ ಬಾಹ್ಯಸೌಂದರ್ಯದ ಆರಾಧನೆ ನೋಡಸಿಗುತ್ತದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಅವರ ಮತ್ತೊಂದು ಜನಪ್ರಿಯ ಕವಿತೆಯನ್ನು ನೋಡಿರಿ:

“ಬೃಂದಾವನಕೆ ಹಾಲನು ಮಾರಲು ಹೋಗುವ ಬಾರೆ ಬೇಗ ಸಖಿ
ಬೃಂದಾವನದಿ ಹಾಲನು ಕೊಳ್ಳುವರಾರಿಹರೆ ಹೇಳಿಂದುಮುಖಿ”

ಈ ಕವನ ಮುಂದುವರಿದಂತೆ, ಗೋಪಿ ತನ್ನ ಸಖಿಗೆ ಹೀಗೆ ಹೇಳುತ್ತಾಳೆ:
“ತೊಂಡೆಯ ಹಣ್ಣನು ತುಟಿಗಳು ನಗಲಿ, ವದನವು ಮೀರಲಿ ತಾವರೆಯ”.

ಕವಿ ಮತ್ತೊಮ್ಮೆ ದೈಹಿಕ ಚೆಲುವಿಗೆ ಮನ್ನಣೆ ಹಾಕುವದನ್ನು ಕಾಣಬಹುದು. ಸರೋಜಿನಿ ನಾಯಡು ಅವರು ಇಂಗ್ಲಿಶ್‌ನಲ್ಲಿ ಬರೆದ ಒಂದು ಕವಿತೆ ಈ ಕವನದ ಮಾತೃಕಾವ್ಯ ಎನ್ನಬಹುದು. ಆದರೆ ಆ ಕವನದಲ್ಲಿ ಸಹ ಗೋಪಿಯ ಅಂತರಾಳದ ಹಂಬಲವನ್ನು ವರ್ಣಿಸಲಾಗಿದೆಯೇ ಹೊರತು, ಗೋಪಿಯ ಬಾಹ್ಯ ಸೌಂದರ್ಯವನ್ನಲ್ಲ.
ಶ್ರೀ ಅರವಿಂದರು ಸೌಂದರ್ಯದ ನಾಲ್ಕು ಬಗೆಗಳನ್ನು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ. ಬಾಹ್ಯಸೌಂದರ್ಯಕ್ಕೆ ಅವರು Sensuous beauty ಎಂದು ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ. ಕುವೆಂಪುರವರ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿಇಂತಹ sensuous beautyಯ ಬಗೆಗೆ ಒಂದು ತರಹದ compulsive obsession ಇರುವದನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.

ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ದೃಷ್ಟಿ ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ವಿರುದ್ಧವಾದ ದೃಷ್ಟಿಯಾಗಿದೆ. ಉದಾಹರಣೆಗಾಗಿ ಅವರು ಬರೆದ “ರಾಧೆಯ ಪಾಡು” ಎನ್ನುವ ಕವನ ರಾಧೆ ಯಾವ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ , stage by stage, ಕೃಷ್ಣನಿಗಾಗಿ ಕಾತರಿಸುತ್ತಾಳೆ ಎನ್ನುವದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ:

ಸಖಿ: ’ಮುಂದೇನೆ? / ಸಖಿ/ ಮುಂದೇನೆ?’
ರಾಧೆ: ’ರೂಪ ಗುsಣಕೆ ಮೆಚ್ಚಿ
ಬಂದೆನೆಂದೆನು ಹುಚ್ಚಿ
ಅಂದೆನೇ / ಮನದಿ / ಅಂದೆನೇ’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ’ಕಾಣುವಂತಹನಲ್ಲ
ಕಾಣದಾದನು ಗೊಲ್ಲ
ಚೆಂದೇನೆ? /ಇದು ಚೆಂದೇನೇ?’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ಇವನ ಪಂಥವ ತೊಟ್ಟು
ಬಳಗವೆಲ್ಲವ ಬಿಟ್ಟು
ಬಂದೆನೇ / ಅಲ್ಲಿ ಬಂದೆನೇ’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ’ಒರೆದನಂಗಲಾsಚಿ
ಕರೆದೆ ಜೀವವ ಚಾಚಿ
ನೊಂದೆನೇ / ಬಹಳ ನೊಂದೆನೇ’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ’ಬರನು, ಕೂತಿತು ಧನಿ
ಕಣ್ಣೆಲ್ಲ ಕಂಬನಿ
ತಂದೆನೇ! ಕರಗಿ ತಂದೆನೇ’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ’ಕರಣ ಕಳವಳಿಸೀವೆ
ಹರಣ ತಳಮಳಿಸೀವೆ
ಒಂದೇನೇ / ಸ್ಥಿತಿ ಒಂದೇನೆ?’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ’ಒಗೆದು ಹೂ ದಂಡಿಗೆ
ಯಮುನೆಯ ದಂಡಿಗೆ
ನಿಂದೆನೇ / ದುಃಖಿ ನಿಂದೆನೇ’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ಹೊಳೆಯೊಳು ಹೊತ್ತಾರೆ
ಧುಮುಕಿ ನಾ ಸತ್ತಾರೆ
ಹೊಂದೇನೇ? ಅವನ ಹೊಂದೇನೆ?’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ರಾಧೆ: ’ನಲ್ಲ ತೋರಿಸಿಕೊಡು
ಬೇಕಾದ ವರ ಬೇಡು
ಅಂದೇನೇ? ಸಖಿ ಅಂದೇನೇ’
ಸಖಿ: ’ಸಖಿ ಮುಂದೇನೆ ? / ಸಖಿ…….’
ಕೃಷ್ಣ: ನಾನೆಲ್ಲಿ ಹೋಗಿದ್ದೆ
ನಿನ್ನ ಎದೆಯೊಳಗಿದ್ದೆ
ನಿಂದೆನೇ, ಹೊರಗೆ ಬಂದೇನೇ
ಸಖಿ, ಮುಂದೇನೇ/ ನಿನ್ನ ಮುಂದೇನೇ!

ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಈ ಕವನದಲ್ಲಿ ರಾಧೆ ತನ್ನ ಚೆಲುವಿಕೆಯ ಹಮ್ಮನ್ನು ಹಾಗು ತನ್ನ ಅಲಂಕಾರವನ್ನು ತ್ಯಜಿಸಿ ಹಂಬಲಿಸುವದನ್ನು stage by stage ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೊನೆಗೊಮ್ಮೆ, ಅವಳು “ಧುಮುಕಿ ’ನಾ’ ಸತ್ತಾರೆ”, ಅಂದರೆ, ಅವಳು ಅಹಂಕಾರಶೂನ್ಯೆಯಾದಾಗ, ಅವಳ ಅಂತರಾಳದಲ್ಲಿದ್ದ ಕೃಷ್ಣ ಅವಳಿಗೆ ಕಾಣಿಸುತ್ತಾನೆ ಎನ್ನುವ ಸತ್ಯದರ್ಶನವಿದೆ.

ಬೇಂದ್ರೆಯವರ ಈ ಕವನವನ್ನು ಕುವೆಂಪುರವರ ಕವನದೊಡನೆ ಹೋಲಿಸಿದಾಗೆ ಕುವೆಂಪುರವರ ಕವಿತೆ ಬಾಲಿಶವಾಗಿ ಕಾಣುತ್ತದೆ.